Bên cạnh những hệ điều hành phổ biến hiện nay như Windows, Linux, macOS. Thì Unix cũng được sử dụng rộng rãi, nhất là trong môi trường doanh nghiệp, khoa học và nghiên cứu. Vậy hệ điều hành Unix là gì, có ưu và nhược điểm như thế nào? Hãy cùng chiasefree tìm hiểu tất tần tật về Unix trong bài viết hôm nay.
Nội dung chính
Hệ điều hành Unix là gì?
Unix là một họ hệ điều hành máy tính đa năng được viết vào những năm 1960 tại Bell Labs bởi một nhóm các nhà khoa học. Ban đầu, hệ điều hành này chỉ được sử dụng trong hệ thống Bell của AT&T.
Nhưng sau đó, công ty này đã cấp phép Unix cho các đơn vị bên ngoài. Từ đó hình thành một loạt biến thể của hệ điều hành Unix và phát triển đến ngày nay. Có thể kể đến các biến thể nổi tiếng như BSD, Xenix, macOS X và Linux.
Điểm đặc biệt của Unix là nó có thể chạy trên nhiều loại máy tính khác nhau từ máy tính cá nhân đến máy chủ dịch vụ. Hơn nữa, Unix có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ cùng lúc nên được gọi là hệ điều hành đa nhiệm.
Unix là một trong những hệ điều hành 64-bit đầu tiên, cho đến nay, nó được dùng rộng rãi trên thế giới. Hệ điều hành này rất được ưa chuộng bởi các tập đoàn lớn vì có tính bảo mật cao, an toàn và đa năng.
Cấu trúc hệ điều hành Unix
Hệ điều hành Unix được cấu trúc theo mô hình gồm kernel (hạt nhân) và shell.
Kernel là phần trung tâm của hệ điều hành Unix, có chức năng quản lý tài nguyên, bộ nhớ, phần cứng và các tệp tin hệ thống. Đồng thời, Kernel chịu trách nhiệm phân bổ thời gian cho các chương trình để xử lý thông tin. Từ đó đáp ứng các lệnh từ người dùng.
Shell là giao diện dòng lệnh của hệ điều hành Unix, hoạt động như một giao diện tương tác giữa Kernel và người dùng. Khi người dùng đăng nhập và nhập lệnh, Shell diễn giải các lệnh này, tìm kiếm tệp chứa chương trình giải lệnh, sau đó yêu cầu Kernel thực thi lệnh.
Ví dụ: Khi bạn gõ lệnh rm myfile (nghĩa là xóa tệp myfile), Shell nhận lệnh, tìm kiếm file chứa chương trình rm, sau đó yêu cầu Kernel thực thi lệnh xóa myfile. Sau khi thực hiện lệnh, Shell sẽ phản hồi cho người dùng và cho biết đang đợi lệnh tiếp theo.
Ngoài ra, Unix còn có cấu trúc tệp tin hệ thống được tổ chức theo kiểu cây phân cấp. Phần trên cùng của cấu trúc này là root và được đặt tại “/”. Trong khi đó, các tệp tin và thư mục khác được đặt trong thư mục root hoặc các thư mục con. Nhờ đó, mỗi tệp tin và thư mục trong hệ thống đều có một đường dẫn, có thể là đường dẫn tương đối hoặc tuyệt đối.
Ưu điểm hệ điều hành Unix
Cho đến nay, hệ điều hành Unix vẫn được sử dụng rộng rãi trên thế giới, nhất là trong lĩnh vực khoa học máy tính và doanh nghiệp. Đó là nhờ vào khả năng bảo mật cao, uy tín, tính đa năng, tính tương thích cao và nhiều ưu điểm khác.
Tính an toàn và bảo mật
Unix là một trong những hệ điều hành có tính bảo mật tốt nhất trên thế giới. Đó là nhờ vào cơ chế bảo mật được cài sẵn, gồm phân quyền và xác thực người dùng.
Khi vào hệ điều hành Unix, người dùng cần có tên và mật khẩu để bắt đầu sử dụng. Mặc dù có nhiều người đăng nhập vào hệ thống, thì mỗi người dùng đều được cấp quyền truy cập riêng tư. Như vậy, mỗi người dùng đều có quyền kiểm soát và truy cập các tệp một cách riêng tư và an toàn.
Đặc biệt, hệ điều hành Unix có khả năng đa nhiệm nhưng rất ít khi gặp sự cố. Hệ điều hành này còn có thể chống lại mọi virus nên chẳng cần tích hợp chương trình chống virus. Ngoài ra, Unix có thể hoạt động 24/7 mà không cần khởi động lại.
Đó là lý do mà Unix được ưa chuộng trong những môi trường yêu cầu tính ổn định và bảo mật cao. Như các tập đoàn lớn, tổ chức chính phủ và nghiên cứu khoa học máy tính.
Tính tương thích cao, khả năng tùy chỉnh linh hoạt
Unix hỗ trợ nhiều chuẩn giao tiếp khác nhau và tương thích với nhiều loại thiết bị. Hiện nay, Unix được dùng rộng rãi trong các máy trạm (workstations), máy chủ (servers) và thiết bị di động hiện đại.
Hơn nữa, hầu hết các mã trong hệ thống Unix đều được viết bằng ngôn ngữ C và là mã nguồn mở. Vì vậy, những người dùng có hiểu biết về lập trình có thể dễ dàng kiểm soát và tùy chỉnh mã.
Hệ vỏ Unix sử dụng cùng một ngôn ngữ, trong khi các lệnh Shell là một chương trình khác. Từ đó, người dùng có thể viết shell của riêng mình và thêm vào hệ thống mà không làm thay đổi trật tự. Đây cũng là lý do mà có rất nhiều biến thể dựa trên Unix ra đời.
Mỗi biến thể của Unix lại có giao diện người dùng được thiết kế riêng biệt. Nếu người dùng không thấy thoải mái khi dùng Unix thì có chuyển sang Linux, macOS, Xenix, AIX, … Tính linh hoạt của Unix chính là lợi thế lớn so với các hệ điều hành khác.
Nhược điểm hệ điều hành Unix
Tuy có nhiều ưu điểm về tính linh hoạt, đa nhiệm và bảo mật, hệ điều hành Unix vẫn có những hạn chế đáng quan tâm. Đó là hạn chế về thiết kế giao diện người dùng, sự phức tạp của các tập lệnh, và việc cài đặt các phần mềm.
Giao diện kém thân thiện
Từ mục đích ban đầu, hệ điều hành Unix được tạo ra cho các lập trình viên trong phòng thí nghiệm chứ không phải người dùng bình thường. Vì vậy, thiết kế giao diện Unix khá kén đối tượng sử dụng.
Hầu hết công việc trong Unix còn được thực hiện qua các tệp lệnh trong CLI. Nếu muốn sử dụng hệ điều hành này, thì bạn cần nhớ các lệnh để nhập và thực thi lệnh.
Hơn nữa, có khá ít tài liệu viết về hệ điều hành Unix, gây khó khăn cho người dùng. Nếu có bất kỳ vấn đề nào khi sử dụng Unix, người dùng sẽ cần đến ý kiến từ các chuyên gia lập trình. So với Windows và macOS, Unix tỏ ra hạn chế hơn trong việc tiếp cận với người dùng.
Các lệnh khó hiểu và phức tạp
Không giống với các lệnh thường dùng ngày nay, tập lệnh trong Unix khá khó hiểu. Ví dụ, lệnh xóa tệp là rm [tên tệp], thay vì delete hay remove. Đó là lý do mà có ít người dùng thực sự hiểu và thành thạo được cách dùng Unix. Thậm chí, đối với lập trình viên mới, việc tiếp cận Unix trong thời gian ngắn cũng là vấn đề.
Một số lệnh trong Unix còn hoạt động kết hợp với lệnh khác nên khá phức tạp. Nếu nhập sai lệnh, hệ thống có thể thực hiện sai chủ đích người dùng, từ đó ảnh hưởng đến dữ liệu và kết quả đầu ra.
Ngoài ra, hệ điều hành Unix còn có những hạn chế khác như:
- Cài đặt phần mềm khó khăn, nhất là đối với các phần mềm phức tạp, nhiều yêu cầu.
- Không hỗ trợ tối ưu cho các ứng dụng về đồ họa.
- Mặc dù có tính tùy chỉnh cao nhưng đối với người dùng không chuyên, việc thay đổi và mở rộng tính năng hệ thống Unix thực sự là vấn đề lớn.
Nói chung, Unix khá kén người dùng vì có cách sử dụng phức tạp, chỉ thích hợp cho những ai có kiến thức chuyên môn.
So sánh hệ điều hành Unix và Linux có gì khác nhau?
Linux cũng nổi tiếng không kém gì hệ điều hành Unix, vậy chúng có gì khác biệt? Thực chất, Linux là phiên bản kế thừa được xây dựng dựa trên Unix bởi Richard Stallman. Tuy vậy, Linux có tính linh động cao hơn và thân thiện với người dùng hơn so với Unix.
Hãy cùng xem bảng so sánh sau đây để hiểu rõ hơn về hai hệ điều hành này.
| Tiêu chí | Unix | Linux |
| Nguồn gốc | Được phát triển bởi nhóm nhà khoa học trong Bell Labs của AT&T và các bên liên quan khác. | Được phát triển bởi Richard Stallman và những người khác. |
| Cấu tạo | Một hệ điều hành hoàn chỉnh. | Là một bản sao của Unix, được phát triển từ nhân của Unix, cho phép người dùng sử dụng, nghiên cứu sửa đổi và phân phối tự do. |
| Giá cả | Thường là sản phẩm thương mại nên có giá thành cao và chủ yếu dùng trong doanh nghiệp lớn và tổ chức chính phủ. | Là một hệ điều hành miễn phí để mọi người có thể tải và sử dụng mọi lúc mọi nơi. |
| Giấy phép hoạt động | Giấy phép độc quyền, yêu cầu đăng ký hoặc mua để sử dụng. | Giấy phép mã nguồn mở (tức là mở để người dùng sử dụng tự do). |
| Phí đầu tư | Chi phí đắt hơn Linux. | Thường là miễn phí. Một số bản phân phối cao cấp sẽ yêu cầu trả phí nhưng không cao. |
| Ngôn ngữ | Tiếng Anh là chủ yếu. | Đa ngôn ngữ |
| Quản lý hệ thống | Sử dụng lệnh và các công cụ quản lý khác nhau. | Thường có công cụ quản lý hệ thống được phát triển bởi cộng đồng. Các công cụ này sẽ khác nhau tùy vào phiên bản và bản phân phối. |
| Hỗ trợ phần cứng | Chạy trên máy trạm và máy chủ có phần cứng tốt, đắt tiền. | Có thể chạy trên nhiều loại phần cứng khác nhau, cả những thiết bị nhúng và máy tính cũ, lâu đời. |
| Tính đa dạng | Có nhiều biến thể, như Solaris, HP-UX, SunOS, Xenix, AIX, … | Các bản phân phối phổ biến gồm Red Hat, SUSE, Debian, Ubuntu, Linux Mint, … |
Tóm lại, hệ điều hành Unix có những đặc điểm riêng so với các hệ điều hành khác. Nhìn chung, đây là hệ điều hành có tính bảo mật và đa nhiệm cao nên được dùng rộng rãi trong môi trường chuyên nghiệp. Nếu bạn có thắc mắc nào khác về Unix, hãy để lại bình luận bên dưới bài viết này nhé.
Add Comment